Dok danas svi imamo pravo da utičemo na političke odluke i to nam se podrazumeva, ne zaboravimo napore i hrabrost žena u Vojvodini koje su ostvarile značajne korake u istoriji evropskog biračkog prava pre samo 105 godina.
Na današnji dan, 1918. godine, Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i drugih Slovena Banata, Bačke i Baranje se sastala kako bi donela istorijsku odluku o prisajedinjenju Vojvodine Kraljevini Srbiji. Ovaj značajan događaj bio je rezultat stradanja i borbe naroda tokom Velikog rata, posebno onih u Vojvodini, koja je tada bila deo Austrougarske Monarhije.
U vreme austrougarske okupacije, na prostoru Vojvodine, u Novom Sadu, suočavalo se s nasiljem i represijom usmerenom protiv srpskog stanovništva. Kulturne i obrazovne institucije su bile zatvorene, političko delovanje bilo zabranjeno, a nacionalni glasila su ugašena. U takvim okolnostima, mnogi lideri, kao što su Jaša Tomić, Vasa Stajić, Ignjat Pavlas i Kosta Hadži, bili su zatvarani, maltretirani ili su bili prisiljeni da napuste svoje delovanje.
Uprkos ovim stradanjima, ideja ujedinjenja u zajedničku državu nije izbledela. Kruna ovog napora bio je sastanak Velike narodne skupštine. Ovom događaju prisustvovalo je 757 poslanika, svaki biran na osnovu broja od 1000 stanovnika.
Na ovoj skupštini se odlučivalo o nepovratnom pripajanju ovih teritorija Kraljevini Srbiji. Ono što je posebno važno jeste da su žene prvi put u istoriji Evrope dobile pravo glasa na ovim izborima. Čak sedam žena, pod imenima Milica Tomić, Mara Malagurski, Anastasija Manojlović, Marija Jovanović, Olga Stanković, Katica Rajčić i Manda Sudarević, bile su izabrane kao poslanice ove značajne skupštine.
U vreme kada su žene širom Evrope bile uskraćene za pravo glasa i političko delovanje, sedam žena iz Novog Sada i Subotice postale su pioniri ženskih prava. Ova odluka predstavlja jedan od prvih trenutaka u evropskoj istoriji kada su ženama omogućena biračka prava.
Među ovim hrabrim ženama nalazila se Milica Tomić, ćerka Svetozara Miletića i supruga Jaše Tomića. Milica je školovala u Beču i Pešti, govorila je nemački, francuski, engleski i mađarski jezik. Aktivno je učestvovala u politici, a postala je poznata kao urednica novina “Zastava” i “Žena”. Kroz svoj rad, borila se za veća prava žena i osnovala žensku čitaonicu i dobrotvorni fond za pomoć bolesnim i siromašnim ženama.
Takođe, među ovim poslanicama bila je Mara Đorđević Malagurski, koja je rođena u Subotici i školovala se u Beču i Londonu. Njen rad obuhvata razvoj bunjevačke kulture i doprinos u oblasti književnosti i prevodilaštva. Mara Đorđević je svojim delovanjem ostavila traga u obnovi kulturnih institucija i pomaganju lokalnih udruženja.
Katica Rajčić, koja je takođe bila poslanica iz redova bunjevačkog naroda, pomagala je u razvoju kulturnih i obrazovnih institucija u Subotici i radila na očuvanju bunjevačkog kulturnog nasleđa.
Manda Sudarević, supruga Vranje Sudarevića, lekara i političara, takođe je bila deo ovog značajnog događaja. Osim što se posvetila humanitarnom radu, Manda je podržavala različite kulturne manifestacije i aktivnosti.
Olga Stanković bila je članica Dobrovoljne zadruge Srpkinja u Subotici i supruga Vojislava Stankovića, koji je bio direktor Hrvatske zemaljske banke u Subotici. Oboje su takođe aktivno učestvovali u događajima vezanim za Veliku narodnu skupštinu 1918. godine.
Anastazija Manojlović bila je priznata ličnost u Subotici koja je zbog svog dobrotvornog rada odlikovana ordenom Svetog Save V stepena. Bila je aktivna u javnom životu i podržavala Srpsku pravoslavnu crkvu. Takođe, bila je članica i aktivna u radu Dobrotvorne zadruge Srpkinja, koja je osnovala Narodnu kuhinju pod nazivom “Dobro delo”. Ova organizacija je pružala pomoć i podršku ženskoj deci koja nisu imala dovoljno sredstava da nastave svoje školovanje, čime je doprinela poboljšanju njihovih životnih uslova.
Marija Jovanović, jedina žena iz Pančeva koja je učestvovala u Velikoj narodnoj skupštini, imala je neobičan životni put. Značajno je napomenuti da je Marija svoju imovinu ostavila organizaciji “Privrednik” i Dobrovoljnoj zadruzi Srpkinja Pančevačkih, kojima je aktivno doprinosila. Ove organizacije su se bavile humanitarnim radom i unapređenjem položaja žena u društvu, te su i nakon Prvog svetskog rata nastavile sa svojim dobrotvornim aktivnostima.
Nakon ovog istorijskog sastanka, Vojvodina se priključila Kraljevini Srbiji, a ove sedam hrabrih žena su postale deo pionirske istorije ženskih prava u Evropi. Njihova hrabrost, politički angažman i zalaganje za ženska prava ostavili su dubok utisak u vremenu kada su takva prava bila retka.
Danas, sećajući se ovih žena i njihovih doprinosa, treba da ih smatramo inspiracijom za nastavak borbe za ravnopravnost i prava žena širom sveta. Njihov hrabar korak ostaje simbol promene i podsećanje na to da zajednički napor može doneti progres i pravdu.
Sedam žena koje su stajale na pragu istorije u Vojvodini 1918. godine zaslužuju našu zahvalnost i poštovanje, jer su svojim delovanjem otvorile vrata za buduće generacije žena koje će nastaviti borbu za prava i jednakost.
Glasanje je naš doprinos boljoj budućnosti. Svaki glas je važan, a svaki izlazak na izbore ima potencijal da oblikuje našu zajednicu i društvo prema boljem sutra. Učimo od ovih inspirativnih žena i koristimo svoj glas kao instrument za ostvarivanje pozitivnih ciljeva u našim zajednicama i širom sveta.
