Dolazak Nemaca iz kneževine Hesen u Mitrovicu, 1. deo

Doseljavanje Nemaca iz mesta Oberrodena u kneževini Hesen izvršeno je u toku 1828-1829. godine. U prvi mah, 1827, za preseljenje u Mitrovicu javilo se sedam porodica (25 lica) katoličke veroispovesti.

Još tri porodice su najavile svoj dolazak iz Hesena. Za naseljavanje su se prijavili: Hajnrih Gruber sa ženom i troje dece, Ludvig Giler sa ženom i dvoje dece, Peter Koh sa ženom i dvoje dece, Filip Untervagner sa ženom i dvoje dece, Filip Ojler sa ženom i dvoje dece, Kondrad Visler sa ženom i Franc Graf.

Čekalo se samo da rasprodaju svoju imovinu i da u toku 1828. stignu u Mitrovicu. Zemljište za njih trebalo je oduzeti od 5 srpskih graničarskih porodica u varoši, posle čega bi ti graničari bili popisani kao nadničari. Graničari su, međutim, pružili otpor predaji zemljišta pa je Dvorski ratni savet naredio Generalnoj komandi da nađe načina kako da reši tu stvar, da zaštiti doseljenike i ispuni data im obećanja. Pošto su oni izjavili da su zadovoljni zemljištem kod laćaračkog puta, tamo ih treba naseliti bez obzira što bi im oranice bile dosta udaljene od kuće.

Hesenski Nemci su se zadržali u Mitrovici pa se očekivalo, kad ih se naseli 10 porodica, da se stvori posebna njihova ulica na pašnjaku kod puta za Laćarak budući da je to mesto ocenjeno kao dosta sigurno pošto preko njega noću krstare gradske patrole. Poslednji zasad raspoloživi podatak o hesenskim Nemcima potiče iz 1840. godine.

Tada je, naime, konstatovno da su njihove kuće i zgrade slabog kvaliteta, sa zemljanim temeljima a na vlažnom zemljištu, zbog čega će trajati kraće nego druge građevine. Dolaskom hesenski Nemaca u Mitrovicu i stvaranjem nemačkog naselja, u gradu je prihvaćen naziv kraja (Hessendorf) -Hesendorf. U prevodu to znači hesensko selo ili hesna selo. Kasnije je kraj nazivan skraćenim imenom (Hessen) -Hesen, kao što je i naziv nemačke pokrajine, odakle su doseljenici došli. Vremenom, naselje dobija naziv Hesna, a to ime se održalo i do današnjih dana.

Dolazak Nemaca u Mitrovicu i stvaranje naselja Hesendorf, znatno je promenulo život u gradu. Bili su najbolji zemljoradnici i odlične zanatlije. Oni su prvi počeli sejanje kukuruza na brazde i primenu veštačkih đubriva. Naselje Hesendorf je za kratko vreme postalo mesto sa širokim ulicama, drvoredima dudova i krasnim čistim kućama.

Za kratko vreme, u Hesni, koja je bila izuzetno plodan kraj, Nemci su uspeli da ostvare ne samo izobilje za sebe, nego i znatne viškove hrane i ostalih poljoprivrednih proizvoda. Počeli su sa gajenjem svilene bube, pošto su prethodno zasađeni veliki kopleksi dudovog drveta. Jedan kraj u Hesni zbog toga je poneo naziv Dudara, a taj naziv se održao i do danas. Prerada svilene bube je značila i početak razvoja industrije u Hesni.

Podignuta je velika svilara na mestu gde je sadašnja fabrika nameštaja, u kojoj je bio zaposlen velik broj radnika. Srbi su nemačke doseljenike u Hesni nazivali Švabe. Na području cele Vojne granice, pa i u Petrovaradinskom puku, zvanični jezik bio je nemački. Nemački jezik daleko je više prodirao kroz život nego koz knjigu.

Pored toga što su iz nemačkog jezika uzeti nazivi za pojedine zanate isto tako preuzeti su i nazivi za materijal koji su koristili pojedini zanati pri izradi. Kod varoškog stanovništva nemački uticaj može se isto tako videti pri nazivima za spremanje i služenje novih jela. U većim mestima spremaju se do tada nepoznata jela.

U periodu do početka Drugog svetskog rata, preko 80% stanovništva Hesne, činili su pripadnici nemačke nacionalnosti. Tako srećemo sledeća prezimena: Bauer, Banjedvorec, Bart, Bek, Bonigut, Bonifest, Burger, Frajdl, Gruber, Fric, Grishaber, Hazer, Haltmajer, Hornung, Keler, Kemeter, Ker, Klajninger, Klajn, Klajner, Kraus, Kun, Lising, Majer, Majkner, Miler, Mihaele, Mor, Oster, Ofenbeher, Ples, Rajbrent, Ris, Sajder, Šadl, Šen, Šerer, Šmit, Šlothauer, Šlic, Štranc, Tišler, Vajmiler, Vajnler, Valter, Veninger, Vimer.

Na početku poslednje decenije XIX veka, u čitavom gradu je registrovano 49 ulica. Godine 1921. grad je imao 48 ulica i 1891 zgradu, a gradsko zemljište je obuhvatalo prostor od 48 km2. Krajem XIX i početkom XX veka, glavna ulica u Hesni (i čitavo naselje) imalo je službeni naziv Hesendorf (Hessendorf), što je u prevodu značilo: Hesensko selo ili Hesna selo.