Za arheologe u Srbiji, ali i u celom svetu, 2023. godina bila je vrlo uzbudljiva i donela je pregršt interesantnih otkrića, koja rasvetljavaju istoriju naših prostora.
Od praistorijskih naselja, koja će verovatno biti upisana u nove istorijske udžbenike Evrope, pa da zanimljivih nalaza iz nešto bliže prošlosti, predstavljamo vam najzanimljivije arheološke priče iz 2023:
Mreža mega-tvrđava u Banatu
Gotovo da nema svetskog naučnog magazina i portala da prošle godine u novembru nije izvestio o otkriću mreže sačinjene od preko stotinu naselja iz bronzanog doba na teritoriji današnjeg Banata, koja se nalazi na tromeđi Srbije, Rumunije i Mađarske. Za potrebe studije korišćene su savremene tehnologije, pa čak i slike iz svemira.
View this post on Instagram
Ostaci mega-tvrđava, kako su ih nazvali naučnici, predstavljaju najveće praistorijske konstrukcije pre početka gvozdenog doba koje je naseljavalo kompleksno uređeno društvo.
Glavni autor studije Bari Maloj, profesor Arheološke škole Univerzitetskog koledža Dablina, objasnio je za Phys.org portal da su i ranije znali za ova praistorijska naselja, ali sada su našli i dokaze o njihovoj međusobnoj povezanosti.
Skoro sva nalazišta udaljena su do pet kilometara jedno od drugog i poravnata su po rečnom koridoru koji formiraju Tisa i Dunav, što sugeriše da je reč o mreži zajednica koja je međusobno sarađivala, a naseljavala različite lokacije.
Istraživanje pokazuje da je TSG bilo važan centar inovacija u praistorijskoj Evropi i da je predstavljao veliko čvorište u ovom regionu istovremeno kada su Mikenska država, Hetitsko carstvo i Novo kraljevstvo Egipta bili na vrhuncu, između 1500. i 1200. godine pre nove ere.
Studiju objavljenu u žurnalu Plos One potpisuju Bari Maloj, Dragan Jovanović, Kerolin Brujer, Marta Estankveiro, Miroslav Birclin, Lidija Milašinović, Aleksandar Šalamon, Kristina Penezić, Kristofer Bronk Remzi i Darja Grosman.
Ostaci broda u Viminacijumu
Takođe su svi časopisi posvećeni arheologiji pisali o otkriću u Viminacijumu iz jula prošle godine. Ostaci nasukanog broda koji se prema opštim dimenzijama uklapa u dimenzije rimskih plovila pronađeni su na tri kilometara od prostora antičkog grada tokom iskopavanja jalovine.
Nakon dva dana rada ostaci dobro očuvane olupine broda su u potpunosti iskopani, a potom i do detalja dokumentovani po pravilima arheološke nauke.
Ustanovljeno je da je brod očuvan u dužini od 13 metara i da podseća na brodove koje su sve zaraćene strane na Dunavu na teritoriji današnje Srbije koristili od XI do XVII veka. Po opštim dimenzijama brod se uklapa u dimenzije rimskih brodova. Takvi brodovi su posvedočeni i na Trajanom stubu u Rimu koji opisuje Trajanove ratove sa Dačanima počekom 2. veka.
Brod je prebačen u arheološki park na dalju konzervaciju.
Slojevito arheološko otkriće kod Narodne skupštine
Početkom marta prošle godine arheolozi Muzeja grada Beograda započeli su iskopavanja kod Narodne skupštine gde su nakon više meseci rada došli do niza značajnih otkrića.
Istraženi su ostaci građevina iz međuratnog perioda koje su stradale u savezničkom bombardovanju 1944. godine, kao i beogradskog naselja iz 17-18. veka, a koje se u to doba zvalo Ejnehenova mahala, po čuvenoj džamiji uz koju je podignuto.
Kako se to inače događa u arheologiji najzanimljivija otkrića se pojavljuju na kraju arheoloških istraživanja.
Kada su stigli do rimskog sloja, arheolozi su došli i do ostataka antičke nekropole. Iako su grobnice sopljačkane u ranijim periodima, u njima je ostao i pokoji grobni prilog, novčić i delovi nakita. U jednom od sarkofaga otkriveni su delovi zlatne ogrlice sa smaragdom i veoma dobro očuvana ukosnica od stakla koja je do sada jedinstven nalaz u Zbirci za antiku Muzeja grada Beograda.
Za arheologe je otkriće dela rimskog vodovoda bilo veliko iznenađenje. Istraženi deo rimskog vodovoda ima dužinu od preko 70 metara, a bio je u funkciji tokom 2. i 3. veka.
Čista, pijaća voda je složenim sistemom cevi i kaptaža dovođena do gradskih česmi gde su je mogli koristiti svi žitelji grada i do gradskih vila. Međutim voda za piće se nije bacala, odnosno od česmi je manjim akveduktima odvođena do javnih gradskih kupatila i lanterni. Takođe je služila i za pokretanje mlinova za mlevenje žita i drugih poluindustrijskih postrojenja.
Praistorijska naselja kod Rače
Srpski arheolozi su u saradnji sa kolegama iz Sjedinjenih Američkih Država i Kine, tokom pripremnih arheoloških istraživanja u susret izgradnji autoputa “Karađorđe” na teritoriji opštine Rača tokom prošle godine došli do otkrića mreže praistorijskih naselja iz bakarnog, bronzanog i gvozdenog doba.
Arheološki međunarodni tim Centra za arheologiju “Dragoslav Srejović” Univerziteta u Kragujevcu, Univerziteta u Pitsburgu, SAD i kineskog Univerziteta Nortvest iz Sijana, koji priprema teren za Koridore Srbije i preduzeće Hidroprojekt saobraćaj, tokom prve dve faze istraživanja, koje je između ostalog, uključivalo laserska skeniranja iz vazduha, pokazalo prisustvo značajnih radova na odbrambenom sistemu, u vidu podizanja kamenih bedema i sečenja stenske podloge.
Lokalitet Viševac Gradište je prvenstveno poznat kao mesto rođenja ustaničkog vođe i jednog od stvaraoca moderne Srbije, Vožda Karađorđa, koji je baš na lokaciji Gradište rođen tokom sedme decenije 18. veka.
Laserskim skeniranjem i snimanjem iz vazduha dobijen je okvir naselja koji je otkrio sistem fortifikacija, gde su masivni bedemi od suhozida, inače teško uočljivi u gustoj šumi, uz pomoć modernih tehnologija, postali vidljivi. Na samom naselju otkrivena je velika količina ukrašene keramike, kao i metalni predmeti koji su nađeni površinskom prospekcijom, uključujuči ostatke prerade metala, ali i gotove proizvode poput bronzanih sekira. To sve ovaj lokalitet datuje u vreme koje se pruža od drugog milenijuma pre nove ere do duboko u prvi milenijum pre nove ere. Trenutno se pripremaju uzorci za laboratorijska datovanja ovih lokaliteta u saradnji sa partnerima iz Sjedinjenih Država.
Tintinabulum u obliku falusa iz Viminacijuma
Još jedno interesantno otkriće prošle godine stiglo nam je iz Viminacijuma. Reč je o tintinabulumu, antičkom pandanu današnjim hvatačima vetra, za koje se verovalo da imaju moć da rasteruju zle sile i urokljive poglede.
View this post on Instagram
Tintinabulum iz Viminacijuma je u obliku falusa, jer su Rimljani verovali da takav oblik donosi sreću i tera nečastive sile. Za njih takvi predmeti nisu imali erotski ili lascivni karakter, a još je i Plinije Stariji pisao o tome da su bebe i vojnici nosili takve amajlije kako bi imali božansku zaštitu.
Na ovom “hvataču vetra” čak su dodata i krila, koja su ga činila još efikasnijim u teranju zlih duhova.
