U Šidu, u autentičnom ambijentu, održano je predstavljanje knjige „Spomen-kuća Save Šumanovića“ autora Radovana Sremca , uz gostovanje Čarne Milinković muzejskog savetnika – istoričara, i dr Tatjane Bugarski muzejskog savetnika – etnologa.
Gorostas srpske i jugoslovenske umetnosti, Sava Šumanović, jedan je od najznačajnijih srpskih slikara svih vremena, rođen je 1896. godine u Vinkovcima, sticajem okolnosti, jer je u to vreme u Vinkovcima njegov otac Milutin obavljao funkciju upravnika šumarije. Po napuštanju rodnog Šida, Milutin Šumanović je porodičnu kuću (današnji objekat Galerije slika „Sava Šumanović” u Šidu) izdao Kraljevskom kotarskom sudu. Nakon što je Milutin penzionisan 1900. godine porodica se vratila u Šid.
Po povratku, Šumanovići su se uselili u kuću svog rođaka dr Dragutina Grčića, supruga Milutinove sestre Jelene. U Grčićevoj kući, današnjoj Spomen-kući Save Šumanovića, umetnik je proveo prvu i poslednju deceniju svog života, i u njoj je naslikao najveći deo svojih radova. Sava Šumanović je uhapšen u ustaškoj akciji i odveden u Sremsku Mitrovicu gde je streljan 30. avgusta 1942. godine. Iza sebe je ostavio opus od preko 700 ulja na platnu i približno isti broj skica u raznim tehnikama.
Na desetogodišnjicu sinovljeve smrti 1952. godine, Persida Šumanović je poklonila Šidu porodičnu kuću (u kojoj je do tada bio smešten Sud), osam jutara zemlje i 417 slika svog sina za osnivanje galerije. Nakon rata, Opština Šid je otkupila bivšu Grčićevu kuću u kojoj je ona živela i potom je nakon njene smrti i nekoliko sanacija, otvorila za javnost 1982. godine kao Spomen-kuću Save Šumanovića. Činjenica da se 2022. navršila četrdeseta godišnjica postojanja Spomen-kuće kao muzejsko-memorijalne jedinice u sastavu šidske Galerije, bila je neposredan povod da se svojevrsnim vodičem obuhvati i ovaj segment života i rada Save Šumanovića. Ovu publikaciju čine priče o jednom umetniku, o jednom posedu, jednoj kući, nekoliko znamenitih srpskih porodica i istaknutih pojedinaca koji su obeležili vreme i nacionalnu istoriju, ali pre svega, mestu nastanka nekih od najznačajnijih slikarskih radova srpske umetnosti 20. veka.
Spomen-kuću Save Šumanovića danas čini objekat sa muzejskom postavkom u četiri prostorije. Osnovu postavke čini umetnikov atelje, zatim autentični nameštaj i lični predmeti porodice Šumanović. Kao centralna prostorija u Spomen-kući, kako po položaju, tako i prema veličini, čini salon sa raskošnim originalnim nameštajem. Ovaj salon, na autentičan način predočava bogatstvo i otmenost Šumanovićevog doma, istančan ukus Milutina i Perside Šumanović, kao i njihov visoki građanski porodični status. Osim toga, u poslednjoj deceniji života i rada Save Šumanovića upravo u ovoj prostoriji je bio njegov atelje. Tu svaki poštovalac i zaljubljenik u njegovu umetnost, sa pogledom na zaštitni znak Šida – sliku Šidska crkva (1940) – može da se poveže sa njim, bar na trenutak. Iako je okruženje delimično izmenjeno tokom vremena, stojeći ispred srednjeg prozora i gledajući preko šora, linijom Školske ulice, preko krova stare šidske osnovne škole do šidske pravoslavne crkve posvećene Prenosu moštiju Svetog oca Nikolaja, možemo da zamislimo Savu Šumanovića kako stoji tik uz nas i posmatra isto to, upija spokoj sremske zime i samo njemu svojstvenog prepoznatljivog kolorita snega i leda.
Ovaj objekat se, u vreme dok su u njemu živeli Šumanovići, mora dvojako posmatrati – kao stambeni i kao poslovni. Budući da su pripadali višem društvenom sloju koji je svoju finansijsku stabilnost crpeo prvenstveno od zemljoradnje i stočarstva, a potom i trgovine i bankarstva, Šumanovići su svoju kuću morali prilagoditi obavljanju tih poslova. Spokoj koji danas vlada dvorištem Spomen-kuće svakako nije ni blizu atmosferi iz vremena Save Šumanovića – graja i užurbanost posluge, rzanje konja, kokodakanje kokošaka, dozivanje gazde, razgovori i dogovori kupaca, naređivanje Perside Šumanović, kako su je opisivali, autoritativnim doktorskim glasom… Ipak, Savi Šumanoviću je ova sremska buka i graja bila prijatnija od urbane pariske atmosfere, i možemo da ga zamislimo kako ćutke sedi u hladovini dvorišta i posmatra ove žanr scene i prenosi ih na papir, verovatno se ponekad šeretski osmehujući pojedinim situacijama.
Publikacija će za nekoliko dana moći da se kupi u Galeriji slika „Sava Šumanović“ u Šidu.
Autor publikacije Radovan Sremac viši kustos, izdavač Galerija slika „Sava Šumanović“ u Šidu, za izdavača direktor Jovana Lakić, urednik Vesna Bašić arhivski savetnik, likovno i grafičko oblikovanje i autor fotografija Dalibor Ogrizović, prevod rezimea na engleski jezik Ljiljana Radanov, štampa Ilijanum d.o.o.
