Matične knjige umrlih nam ne daju samo puke podatke ko je kada umro i koliko je imao godina. Ova vrsta matičnih knjiga nam daje uvid u mnogo dublje stvari, poput zanimanja, socijalnog položaja, međuljudskih i unutarporodičnih odnosa, karaktera ljudi i zajednice itd. Upisivanje uzroka smrti u šidske matice započelo je 1850-ih ali i pre toga je u slučaju neuobičajenog uzroka smrti sveštenik to upisivao na marginu lista. Uglavnom su sveštenici bili ti koji su određivali uzrok smrti tako da on, naročito u slučaju bolesti, često može da bude pogrešan. Sa druge strane, neke bolesti su bile opštepoznate ili jednostavno prepoznatljive i specifične pa su sveštenici mogli sigurno da je prepoznaju. Tako se izdvaja smrt šidskog paroha jereja Stefana Novakovića koji je 1864. godine preminuo od štucanja. Kada su u pitanju uzroci smrti van konteksta bolesti, dakle nesreće, ubistva itd, onda se već možemo više pouzdati u podatak.
Posmatrajući matične knjige umrlih srpske pravoslavne parohije u Šidu za 19. vek, najveći broj neuobičajenih i neprirodnih uzroka smrti jesu ubistva. Ko je izvršio ubistvo navedeno je u slučaju smrti Aleksandera Foriškovića 1835. godine – „po razboinikami umeršcvlen u domu”; zatim Stefana Vukovića kojeg je 1837. godine ubila supruga, carsko-kraljevski konjanik je iz pištolja upucao Mihaila Oberkneževića 1846. godine, dok su 1861. godine razbojnici udavili Katarinu Mauković, udovicu trgovca. Način ubistva je preciziran kod petnaestogodišnjeg Mladena Đurčića koji je 1851. godine ubijen batinom, ubijeni pucnjem iz puške su bili Vasilije Miličić star 20 godina (1877), Ignjat Mauković star 45 godina (1879), Miloš Paić star 26 godina (1879), Rada Prnjajić star 32 godine (1880), Draginja Mišić stara 15 godina (1882), Simeon Koički star 18 godina (1883) itd. Od uboda nožem u srce nastradao je Ilija Kovinčić star 33 godine (1886) i Aleksije Tiosavljević star 32 godine (1887), dok je u stomak uboden ćurčija Sava Stojanović star 48 godina (1890). Za Svetozara Uroševića, vojnika 5. Ulanskog puka starog 28 godina navedeno je da je 1879. godine mučki ubijen. Bez preciziranja načina i izvršioca, ubistvo je kao uzrok smrti navedeno i kod Stefana Mihailovića starog 26 godina (1863), Antonija Maukovića starog 16 godina (1863), nadničara Ilije Gagrice starog 27 godina (1886), Krune Slavujević stare 42 godine (1886), Mladena Kovinčića starog 41 godinu (1887), Stefana Dobrojutrovića starog 56 godina (1896) itd. Kao slučajno ubistvo navedena je smrt devetogodišnjeg Milana Pavkovića (1895).
Kao samoubice navedeni su Arsenije Kovačević koji se „samovolno obesisja u domu svoem“ 1837. godine, Ilija Asanović (1895), Georgije Servinčić (1895) i Miloš Jeremić (1899) koji su se takođe obesili. Pucnjem iz pištolja su se ubili Nikolaj Gagrica (1881) i Aleksander Kalenić (1888).
Slučajno su se samoubili Jevtimije Jeremić 1859. godine („slučajno pistoletom ubisja“), Uroš Krsmanović 1876. godine („ubio se nehotice iz puške“) i Gavril Smajić 1891. godine („nesmotrenostiju ubilsja iz puški“).
Nesrećnim slučajem su nastradali: petogodišnja Milica Merdanović koja je 1863. godine „v slučaj nešcastnom ot ognja sgorela“, Makarije Crepulić (40) koji je iste godine „padenijem ot konja života naprasno lišen“, Ilija Blagojević (16) kojeg je 1882. godine ubio konj, Sava Smajić (60) kojeg je 1889. godine ubilo drvo u šumi, Mladen Presečković (47) koji je 1895. godine „pal s derva i umerl“, Aleksa Čizmić (65) koji je 1898. godine „poginuo u vatrenci Rade Simunovića od udarca jednog teškog ali nesigurnog lanca“.
Posebnu grupu nesrećnih slučajeva čini smrt izazvana vatrom. Na žalost, u ovoj grupi ima najviše dece. To su: 1881. godine Mirjana Tiosavljević (5), 1889. godine Ana Knežević (15), 1892. godine Milan Gojić (6), 1900. godine Draginja Cvejić (4). Najstarija je Jelena Stanković (23) koja je izgorela 1874. godine.
Kao utopljenici pominju se: devojčica Marta Pavlović 1828. godine „u kladjaz slučaino utonula“, zatim Simeona Stanojević 1831. godine, Mihail Predojević 1831. godine, Ljuba Nastić (10) 1852. godine, Radivoj Mauković (2) 1853. godine, Marija Spajić (12) 1866. godine. U bunaru su se udavili Konstantin Vuković (4) 1876. godine i Jakov Zrkić (5) 1884. godine. Na Bosutu su se udavili Jelena Tašić 1835. godine i Sreta Cvejić (30) 1893. godine.
Smrt Antonija Piromanskog (74) 1878. godine predstavlja jedinstven zabeležen slučaj smrti usled ujeda zmije.
Jelena Beličević (35) je umrla 1878. godine jer su je, prema zapisu sveštenika, snašla „sva zla“.
Za kraj da pomenemo i dve smrti zbog udara groma: Milica Sitničić 1828. godine i Jeremija Jeremić 1831. godine. Na šidskom groblju se nalazi spomenik jedne osobe stradale zbog udara groma, doduše iz 20. veka, na kojem je i naveden uzrok smrti.
Autor: Radovan Sremac
Izvor: poreklo.rs
