Mitrovačka Srpska Crkvena Pevačka Družina, osnovana je 1865. godine kao izraz težnji pre svega omladine da pesmom budi nacionalni duh i priprema srpski narod za veliko delo ujedinjenja sa maticom. Otuda i ne čudi što je mitrovačka pevačka omladina imala svoje predstavnike na skupštinama Ujedinjene omladine srpske i što je uz krilaticu „Pesmom rodu-za slobodu“ sve do 1941. Aktivno učestvovala u svim kulturnim dešavanjima u Sremskoj Mitrovici, Sremu i šire.
Kompletnu arhivu ovog Družine su već u aprilu 1941. godine uništile ustaše, a kao dragoceno svedočanstvo o istom stoji rukopis koji je sastavio njegov aktivni član, sekretar i jedno vreme horovođa Mile Adamović, a koji se nalazi u Muzeju Srema i čeka svoje skorašnje objavljivanje. Upravo zahvaljujući ovom rukopisu, danas znamo da su se na čelu Družine kao horovođe nalazilo i nekoliko Čeha (Čehoslovaka) J. Volf 1884-1895 J. Judl 1895 – 1903; Bohumil Holup 1903; František Vah 1921-1922, te Jozef Vlah Vrutucki 1924-1926 koji su ostavili značajan trag u mitrovačkoj horskoj muzici.
Praški muzičar, Volf (kršteno ime mu je, baš kao i u slučaju njegovog naslednika Judla otstalo nepoznato) bio je prvi horovođa mitrovačke Družine koji je svršio konzervatorijum. Najpre je bio đak bečkog konzervatorija, a potom je prešao na praški, gde je i završio školovanje.
U Sremsku Mitrovicu dolazi zahvaljujući brojnim poznanstvima koja je stekao tokom školovanja u Vijeni, kada je slobodno vreme rado provodio sa ovdašnjim studentima, lumpujući po kafanama u kojima su se Sloveni okupljali, a kojih nije bilo malo.
Čim je došao, počeo je da „zavodi red“ među horiste koji su do tada pevali „po sremski“: „svaki po svome“.
Ostao je upamćen kao vrsni horovođa, slovenofil i ljubitelj rakije i alkohola uopšte, pa su se o njegovom pijanstvu raspredale mnogobrojne priče. Ono što je naročito zanimljivo jeste činjenica da „stanja“ u koja je često zapadao, nisu ni najmanje štetila njegovom radu u Družini koja je tokom njegovog vođstva znatno napredovala.
„Volf je bio ne samo talentovani dirigent, nego i vrlo dobar pijanista-pedagog i odličan pevač solista. Znatan broj mitrovačke dece je uspešno podučavao pevanju i postizao dobre uspehe sa njima. Volili su ga, ne samo njegovi đaci, nego i njihovi roditelji i nisu se ljutili, ako posle jedne „burne“ noći nije sutra dan došao da održi čas poduže. Svi su smatrali da je to bilo Volfu priznato kao „običajno pravo“.
Pod Volfovim rukovodstvom, Družina je 1891. dočekala Patrijarha Georgija Brankovića koji je obavio čin osvećenja Saborne crkve, a bio je i na čelu kolone koja je četiri godine kasnije svečano prenosila Čitaonicu i prostorije Družine iz „Zelenog venca“ u novosagrađeni Srpski dom.
Iz vremena Volfa datira i prijateljstvo mitrovačke Družine sa Prvim beogradskim pevačkim društvom, sa kojim će biti održavane dobre veze i nakon što će neposredno po ulasku Družine u Srpski dom, Volfa smeniti još jedan Čeh – Judl.
Za Judla, Adamović beleži da je uložio dosta rada i truda kako bi napravio uspešno pevačko društvo, u čemu je imao dosta uspeha. Za kratko vreme, ovaj agilni horovođa organizovao je meštoviti hor od čak 60 aktivnih članova koji se takmičio i osvajao nagrade u konkurenciji sa beogradskim i drugim srpskim društvima još u vreme vladavine Kralja Aleksandra Obrenovića.
Ovi uspesi učinili su Judla uglednim i cenjenim u mitrovačkoj varoši, pa Adamović smatra da od njega do Petra Krančevića koji će ga 1904. smeniti na mestu čelnika Družine, Mitrovica nije imala „tako jaku muzičku ličnost“.
Tih godina, mitrovački horisti učestvovali su u priredbama Srpske građanske čitaonice, bili stalno prisutni na liturgijama i crkvenim svetkovinama, a naročito značajan događaj u ovo vreme, bio je njen susret sa šabačkom družinom, koji se odigrao 1897. a koji je bio obeležen kao značajan iskorak na polju prevazilaženja granice između Srema i matice Srbije. Skupa sa Hrvatskim pjevačkim društvom „Nada“, srpska družina pod Judlovim rukovodstvom organizovala je tokom 1897. čitav niz koncerata u prilog izgradnji Medicinskog fakulteta u Zagrebu i potpori siromašnim srpskim studentima u Zagrebu.
U Sremskoj Mitrovici Judl je ostao do 1903. godine, kada zbog malih primanja, kao otac troje dece, odlazi za Mostar „ostavivši iza sebe lepe uspomene o svome radu, kao dve vrlo lepe okompozicije za muški hor“.
Vrstan muzičar i pedagog, po Adamoviću bio je i Bohumil Holup, još jedan Čeh koji je vodio mitrovačku Družinu. Čim je došao na čelo Družine, Holup je krenuo u stvaranje novog pevačkog programa sa kojim su 1903. Mitrovčani učestvovali na obeležavanju pet decenija Prvog beogradskog pevačkog društva. Holup se nije dugo zadržao u Mitrovici, pa je već krajem godine u kojoj je na čelo Družine došao napustio grad, da bi ga na mestu horovođe nasledio veliki Petar Krančević.
Vrantišek Vah još jedan je Čeh koji je tokom 1921-22 vodio mitrovačku Družinu, ali je naročito cenjeno ostalo ime Jozefa Vlaha Vrutuckog koji je u Mitrovicu došao na preporuku prote Crnkovića u Pragu, koga je kontaktirao vršilac dužnosti horovođe dr Nikola Radojević – Maša.
Vurtucki je bio dirigent koji je znanje sticao na praškoj konzervatoriji. Neposredno po dolasku u Mitrovicu, Vurtucki je postavljen i za nastavnika muzike u Gimnaziji. Istrajavajući na putu koji je trasirao Petar Krančević, Vurtucki je uspeo da očuva Družinu na okupu, pa ona 1924. ima 59 stalnih i čak 147 „potpomažućih“ članova i 25 članova utemeljivača.
Zadovoljan masovnošću, Vurtucki je naročito želeo da izgradi što veći broj kvalitetnih pevača, „pa je pored redovnih časova pevačke probe zaveo vanredne časove za učenje nota i solfeđa, jer je želeo da ima sve pevače koji s lista mogu odmah pevati.“ Ostalo je zapamćeno da su se Mitrovčani isprva bunili ovim planovima, ali su ipak na kraju poklekli, pa je 12. aprila 1925. mitrovačka Družina pred šabačkom publikom pokazala zavidno poznavanje horske muzike. Koncert Mitrovčana u Šapcu, bio je jedan od najvećih i najlepših koje je van matičnog grada Družina priredila.
Zahvaljujući svojim kvalitetima, Vurtucki je dobio poziv da se preseli u Dubrovnik, gde je bila tražnja za novim dirigentom tamošnje filharmonije. Vurtucki je to prihvatio i napustio je Mitrovicu 1926. Na mestu čelnika gradske filharmonije i Pjevačkog društva „Dubrava“ bio je sve do Drugog svetskog rata. Krajem 1945. radi lečenja otišao je u Prag, sa nadom da će se vratiti natrag, ali su zaoštreni odnosi između Jugoslavije i Istočnog bloka omeli njegove planove, tako da veliki maestro nikada više nije došao u zemlju koju je mnogo voleo.
Nakon Vurtuckog, više nije bilo Čeha u mitrovačkoj Družini, pa je, usled tragedije koja je obeležila Drugi svetski rat i kasnije komplikovanih jugoslovensko-čehoslovačkih odnosa njihov doprinos razvoju horske muzike u gradu na Savi ostao do danas malo poznat.
Autor: Stevo Lapčević
Medijski sadržaji realizovani su u okviru projekta “Prozor u kulturni život nacionalnih manjina u gradu” koji sufinansira Grad Sremska Mitrovica. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
