Prateći trag priče da se u malom sremskom mestu Molovinu nalazi crkveno zvono poklonjeno od strane Karađorđa, uputio sam se tamo sa mesnim parohom Bojanom Cvetkovićem da proverim priču. Prolazeći pored Odeskalkijeve „Zaravni“ i spuštajući se u dolinu gde se nalazi selo, već nadoišli istraživački adrenalin pomešao se sa emocijama vezanim za dolazak u selo mojih predaka. Molovinska crkvica Svetog arhangela Gavrila, smeštena na podzidanom bregu, podseća na svojevrsno utvrđenje. A kao takvo, čuva biser crkvene umetnosti – čuveni ikonostas iz 1772. godine kupljen od Srpske pravoslavne crkvene opštine u Tovariševu.
Već u toku penjanja na crkveni toranj uočili smo na jednom velikom zvonu godinu livenja – 1812. Emocije su bile podeljene. Zvono čuvenog zvonolivca Jovana Bote i dalje zvoni u Molovinu. Sa druge strane, tekst na zvonu upućuje na zaključak da ono nije prvobitno liveno za molovinsku crkvu odnosno da nije Karađorđev poklon ovom selu.
Na zvonu se nalaze dva teksta. Jedan je ispisan u gornjem delu zvona, i on transkriptovan sa crkvenoslovenskog glasi: OT SIJE ZVONO NADLEŽIT MANASTIRJA RADOVAŠNICU HRAMA CRKVE SVJATI ARHANGE: MIHAIL. SLITO ZA VLADENIJA G: GEORGIJA PETROVIČA VERHOVNAGO VOŽDA I KAVALERA NARODA SERBSKAGO V BELGRAD LETA 1812.
Tekst na donjem obodu zvona glasi: SEMU ZVONO BIST RUKODELEC JOAN BOTTA RODOM IZ ERDELJA.
Između tekstova se nalaze reljefni prikazi Bogorodice sa Hristom i heraldički predstavljeno klasje žita uz granu vinove loze sa grozdom.
Kako zvono nije liveno za molovinsku crkvu, a nije ni Karađorđev poklon Molovinu, ostaje pitanje konteksta i vremena njegovog pristizanja u selo.
Molovinska crkva je sagrađena 1801. godine, ali je već 1814. godine stradala u požaru. Uslovi za održavanje službe ponovo su se stekli tek nakon završene obnove 1816. godine pa se ta godina može uzeti kao vreme nastanka objekta sa današnjim izgledom. Lesek pretpostavlja da je nakon 1818. godine u crkvu pristigao ikonostas otkupljen od parohije u Tovariševu. Zvonik na crkvi je tada bio sagrađen od drveta. Godine 1853. zvonik se nalazio u veoma lošem stanju pa je nabavljen materijal za građenje zvonika od čvrstog materijala. Nije poznato kada je završen ovaj nov zvonik ali je on ponovo popravljan 1868. godine. Crkva je tada imala dva mala zvona pa je pokrenuta akcija za nabavku novog velikog zvona, koje je nabavljeno i osveštano 1886. godine. U „Knjizi računa (prihoda i rashoda)“ molovinske parohije, u toku 1886. godine zabeležen je trošak za put u Mitrovicu zbog zvona. Osvećenje novog zvona pomenuto je u novinama „Srbski narod“.U kasnijem periodu nema pomena nabavke novih zvona, pa se može pretpostaviti da je zvono iz manastira Radovašnice doneto u Molovin upravo te 1886. godine. U prilog tome ide i činjenica da se po zvono išlo u Mitrovicu koja je tad bila jedina, odnosno najbliža veza sa Šapcem i manastirom Radovašnica.
O svečanosti prilikom osvećivanja novog zvona napisano je: „Danas je u našoj neznatnoj općinici obavljena proslava kakovu nam sadani naraštaj niti je doživeo a niti će doživeti više. Mi smo imali do sada samo dva zvona i to vrlo mala, pa da bi bar u nečem ubarabariti se mogli sa onim od nas sretnijim narodom – sa onom našom braćom koju je Bog milostivi obdario sa boljim materialnim stanjem, upotrebili smo sve moguće naše sile te smo si nabavili i jedno treće, kojega mi nazvasmo „veliko“ zvono. To se zvono danas osvetilo, a naši bolji građani nepropustiše za uveličanje te proslave prirediti lep ručak kom je učestvovalo osim g. g. paroha, opć. načelnika i učitelj još 30 – 40 osoba. Da su tom prilikom pale mnoge lepe zdravice, to se već po sebi razume, ali nam ni jedna od tih zdravica nebeše tako mila ni jedna nam se nije tako srca kosnula kao ona Njegovoj Svetosti gospodinu patriarhu namenjena. – Ova je zdravica našem miroljubivom a pritom pobožnom narodu melem njegovoj bolesnoj duši bila za dokaz toga, navesti ćemo samo to, da se je tom prilikom u mnogim očima prisustvujućih gostiju pokazala suza radosti. Naravno je da burnim usklicima „Živeo sv. patriarh“ nije bilo kraja. Zdravice se redom izređaše pa se završiše sa onom zvonolivcem namenjenom“. Na žalost, ime zvonolivca u tekstu nije zabeleženo što bi nam danas bila potvrda da se radi o Botinom zvonu iz manastira Radovašnice.
Podaci o nabavci ili prodaji zvona crkve manastira Radovašnice nisu nam poznati. Manastir Radovašnica se nalazi 23 km od Šapca i pripada Šabačko-valjevskoj eparhiji. Posvećen je Svetim arhangelima Mihailu i Gavrilu. Nakon Austrijsko-turskog rata (1788-1791) manastir je obnovljen. Živopis crkve je završen 1799. godine. Za vreme Prvog srpskog ustanka u manastiru je bila bolnica za srpske ranjenike. Između dva ustanka Turci su oštetili crkvu da bi nakon toga usledilo nekoliko obnova.
Kada je manastir naručio livenje ovog zvona?
To je svakako bilo nakon prelaska u Srbiju livca Jovana Bote (Čik Sent Imre, 1784(?) – Vršac, 28.8.1850). Bota je bio kalfa čuvenog zvonolivca i topolivca Jovana Fogarašija sa čijom porodicom i na čiji pasoš je i prešao u Srbiju krajem 1807. i potom opet 1810. godine. Fogaraši se iste 1810. godine vratio u Karlovce gde je nastavio sa livenjem zvona za pravoslavne crkve o Sremu. O eventualnom povratku u Carevinu Jovana Bote, njegovom ostanku ili ponovnom dolasku u Srbiju, nema direktnih podataka. Svakako da je 1812. godine Bota boravio u Srbiji, tačnije u Beogradu, gde je izlio zvono za crkvu manastira Radovašnica. Jednom prilikom u radu je doživeo nesreću usled koje je oslepeo a ubrzo potom je i preminuo. Njegova udovica Katarina je 1860. godine tražila novčanu pomoć od kneza Miloša pozivajući se na zasluge koje je njen pokojni suprug imao u toku Prvog srpskog ustanka. Koliko je poznato, Jovan Bota je prvo zvono izlio 1808. godine po narudžbi Praviteljstvujuščeg sovjeta za Sabornu crkvu u Beogradu. Međutim, zvono nikad nije isporučeno Sabornoj crkvi nego je odneto u franjevačku crkvu Sv. Lovre u Šibenik (Stefanović 2012: 343). Potom slede zvona za Topolu (1811), Radovašnicu (1812), Sremske Karlovce (1824), Neštin (1827), Sremsku Mitrovicu (1828), Surčin (1832), Županju i Slavonski Brod (1833) i tako dalje. Botini sinovi i unuci su nastavili njegov posao pa su 1895. godine objavili oglas-reklamu za radionicu sa napomenom da postoji već 200 godina.
U popisu imovine manastira Radovašnice iz 1836. i 1839. godine pominju se dva zvona, jedno od 100 kg i jedno od 350 kg. Bez sigurnih podataka može se samo pretpostaviti da zvono od 350 kg odgovara današnjem zvonu u molovinskoj crkvi. Velika obnova manastira Radovašnice započeta šezdesetih godina 19. veka završena je 1874. godine. Da li je manastir prilikom te obnove kupio nova zvona pa je staro veliko zvono prodato 1886. godine molovinskoj crkvenoj opštini za sada nema podataka. Iz svega iznetog može se sa dosta sigurnosti reći da jeste tako.
Uzevši u obzir da je tokom Prvog svetskog rata manastirska crkva doživela sudbinu većine pravoslavnih hramova kada je austrijska vojska skinula i odnela crkvena zvona, odluka da se Botino zvono prenese u Molovin pokazala se kao sudbonosna za očuvanje jednog spomenika kulture od nacionalnog značaja. Ovo zvono liveno od strane Karađorđevog topolivca u oslobođenom Beogradu u momentu sloma Prvog srpskog ustanka, može da bude simbol težnje srpskog naroda za slobodom, za pravdom, za obnovom srpske državnosti, ali i za očuvanjem srpskih nacionalnih interesa.
Poklanjajući se senima crkve u kojoj su zavet sa Bogom učinile na desetine mojih predaka, pri odlasku sam uočio ikonu Sveti Jovan Krstitelj, koju je ovom hramu poklonio moj čukundeda Sava Mišković 1902. godine. Emocije i ponos su bili na vrhuncu, istakao je autor ovog teksta Radovan Sremac.
