Srpska pravoslavna crkva danas proslavlja praznik posvećen Svetom velikomučeniku Dimitriju, koji je u narodu poznatiji kao Mitrovdan.
Sveti Dimitrije je rođen u Solunu u trećem veku, za vreme cara Maksimilijana i smatra se zaštitnikom tog grada, a veruje se da je Solun spasavao od neprijateljskih vojski i zemljotresa.
Takođe, ovaj svetac zaštitnik je Grada Sremska Mitrovca još od srednjeg veka, jer je to naselje dobilo ime upravo po ovom svecu Villa Sancri Demetri.
Postoji teorija da su to zapravo dve različite ličnosti, ali mitrovački arheolog dr Petar Milošević tvrdio je da su sveti Dimitrije Sirmijski i Dimitrije Solunski zapravo jedan ista ličnost.
Poznato je da je đakon Dimitrije 304. godine pogubljen u Sirmiumu tokom progona hrišćana na jednom od mostova Sirmiuma, dok je u Sremskoj Mitrovici u antička vremena postojala crkva posvećena ovom svecu. Tokom arheoloških iskopovanja 1978. godina na mestu gde će posle biti Gradska kafana, otkrivena je trobrodna crkva 20 metara dugačka i 13 metara široka.
Baziliku je izgradio prefekt Leontije između 426. i 441. godine, inače graditelj istoimene crkve u Solunu.
Kao svetac, izuzetno je poštovan kod Grka, Rusa i Srba. U našoj zemlji postoji veliki broj hramova posvećenih njemu, među kojima su i crkva u Pećkoj patrijaršiji i kapela u Visokim Dečanima.
U našem narodu važi običaj da se Mitrovdan smatra za dan kada dolazi zima. Ako padne sneg za Mitrovdan, kazuje predanje, zadržaće se do aprila. Važi i obrnuto – lepo vreme na 8. novembar najavljuje blagu zimu.
Dok je Srbija bila pod Turcima, govorilo se da su se hajduci na Mitrovdan razilazili i skrivali kod svojih jataka, da bi se ponovo sastali na proleće, za Đurđevdan. Otud i poznata izreka – „Mitrovdanak – hajdučki rastanak i Đurđevdanak – hajdučki sastanak“.
Car je Dimitrija postavio za namesnika Soluna i dao mu zadatak da iz grada i okolne oblasti progoni hrišćane.
Dimitrije je, međutim, i sam bio hrišćanin, pa se, umesto da ispuni carevo naređenje, o njega oglušio i umesto toga počeo da hrišćanstvo propoveda javno.
Predanje kaže da je Sveti Dimitrije znao šta ga čeka, pa je razdelio sav svoj imetak i mirno otišao u tamnicu, spreman na stradanje.
Car je naredio da Dimitrije bude pogubljen, što su vojnici i učinili tako što su ga izboli kopljima i to za vreme molitve.
Njegovo telo je potom bačeno, a hrišćani su ga tajno uzeli i sahranili na mestu gde je kasnije podignuta crkva.
Po kazivanju, njegov grob mirisao je na bosiljak i smirnu, a mnogi veruju u lekovitost njegovih moštiju.
U narodu se veruje da do Mitrovdana treba završiti sve velike poslove koji se rade napolju i da na taj dan ne treba izlaziti iz kuće.
Postoji i još jedno predanje vezano za Mitrovdan, da na taj dan nije dobro prekorevati decu, čak i ako su bila nevaljala, jer će onda biti takva cele godine.
